Radyoembolizasyon  nedir? Nasıl etki eder?

Radyoembolizasyon  damar  içerisine  radyoaktif yitrium-90 içeren çok sayıda ufak  tanecik  verilerek uygulanan düşük yan etkili, karaciğere yönelik bir kanser tedavisidir.   Kateter olarak bilinen küçük esnek bir tüp içerisinden,radyoaktif tanecikleri hepatik artere enjekte eder. Ufacık radyoaktif tanecikler, karaciğerin kendi kan damarları içerisinden seçici olarak karaciğer tümörüne akar ve tümörün küçük kan damarlarına kalıcı olarak yerleşir. Radyasyon, tümör hücrelerine, tümörün içinden, etrafındaki sağlıklı karaciğer dokusuna minimum etki ederek zarar verir . Radyoaktif mikro-kürecikler, tedaviden sonraki birkaç hafta boyunca radyasyon yaymaya devam edecek ve zaman içerisinde radyoaktivite önemsiz seviyelere inecektir.

Radyoembolizasyon tedavisi tipik olarak hastanede çok uzun yatış gerektirmeyen bir işlemdir. Genelde diğer birçok karaciğer kanseri tedavisinden daha hafif yan etkileriyle hastalar tarafından daha iyi tolere edilir. Prosedür doğrudan karaciğer tümörüne yönlendirildiğinden hedeflenmeyen doku üzerinde etkisi minimumdur.

Radyoembolizasyonun yan etkileri nelerdir?

Radyoembolizasyon tedavisinin, bir hafta kadar hafif ile orta derecede bitkinlik, ağrı ve mide bulantısı dahil bazı yaygın yan etkileri vardır. Bu semptomlar grip semptomlarına benzer. Bazı hastalar, iştah kaybı ve karaciğer kan testlerinde geçici değişiklikler yaşayabilir.

Radyoembolizasyon hangi hastalıklarda kullanılır?

Radyoembolizasyon, hepatoselüler karsinom (HCC), kolonjiyokarsinom gibi karaciğerinizde başlamış veya başka bir konumdan karaciğere sıçramış kanserin (metastatik karaciğer kanseri) tedavisinde kullanılan tıbbi bir yöntemdir.  Radyoembolizasyon  karaciğer neoplazisi veya her tür karaciğer sekonder kanserinin tedavisi için onaylanmıştır. Kolorektal kanser, meme karsinomu, nöroendekrin tümör, akciğer kanseri karaciğer metastazlarında sıklıkla uygulanmaktadır.

•Primer veya sekonder karaciğer kanseri ameliyatla alınamıyorsa doktorunuz bunların tedavisi için radyoembolizasyon tedavisi yapabilir.

•Çoğu HCC hastasında karaciğer kanseri karaciğerde lokalizedir ve doktorunuz tedavi seçeneği olarak karaciğer naklini değerlendirebilir.

•Radyoembolizasyon, tümörlerin evresini düşürme (veya tümörleri küçültme) ve böylece bunları karaciğer nakline, ameliyata veya Radyofrekans Ablasyonuna (RFA) uygun hale getirme potansiyelini göstermiştir.

•Şu anda kemoterapi veya sistemik tedavi görüyorsanız, doktorunuz  radyoembolizasyon tedavisi almadan önce bu tedavinin devam edeceğini veya geçici olarak kesileceğini belirtecektir.

Karaciğer tümörü olan olgularının hangilerinde kullanılabilir?

Radyoembolizasyon, karaciğerin tek hastalık yeri olduğu veya karaciğerin hastalığın ana yeri olduğu hastalar için uygundur. Kemoterapi veya sistemik tedavi görüyorsanız, doktorunuz radyoembolizasyon tedavisi almadan önce diğer tedavinin devam edeceğini veya geçici olarak kesileceğini dikkate alacaktır.

Radyoembolizasyon tedavisinin sonuçları neler olabilir?

Her hasta farklı olduğundan radyoembolizasyondan ne derece yarar göreceğinizi belirlemek güçtür. Doktorunuz radyoembolizasyonun sizin için uygun olabileceğini düşünüyorsa, doktorunuzun karaciğer kanserinizi radyoembolizasyon ile tedavi ederek karaciğer hastalığınızı stabilize etmesi veya radyofrekans ablasyon  alma veya tümörü almak için ameliyat olma veya karaciğer nakli olabilme şansınızı artırması mümkündür .

Radyoembolizasyon tedavisi hangi hekimler tarafından uygulanıyor?

Radyoembolizasyon tedavinize   Girişimsel Radyoloji Uzmanları ve Nükleer Tıp Hekimleri dahil olur.  Tipik olarak tedavi görürken Tıbbi Onkoloğunuzu görmeye devam edersiniz. Radyoembolizasyon bizzat uygulanması Girişimsel Radyoloji Uzmanı tarafından gerçekleştirilir. Her anjiogramın ardından (planlama ve enjeksiyon), prosedür 24–48 saatlik hastanede yatış ve sonrasında  takip-tedavileri gerektirebilir.

Radyoembolizasyon tedavisini almak için diğer terapi-tedavileri kesmek gerekir mi?

Genellikle, çoğu hastanın tedavisi radyoembolizasyon almadan önce kesilir. Ancak, tedavi süreniz boyunca terapinizin kesilmesi gerekip gerekmediğine onkoloğunuz karar verecektir.

Radyoembolizasyon tedavi planlaması nasıl yapılır?

A)Başlangıç: BT anjiogram, Ön planlama anjiyogramı

B)Ön planlama anjiogramından sonraki 1-2 hafta içinde radyoembolizasyon tedavisi

C)Tedaviden 2 hafta poliklinik ziyareti

D)Radyoembolizasyon  tedavisinden 1 ay sonra gerekiyorsa tekrar BT/MRI, PET taraması, laboratuar testleri ve doktorunuz ile görüşme. Diğer loba tedavi gerekiyorsa planlama işlemleri yapılacaktır.

İkinci bir radyoembolizasyon tedavisi gerekirse aynı plan tekrarlanacaktır. Radyoembolizasyon tedavisinin güvenliliğinin en yüksek seviyede olmasını sağlamak için bir seferde yalnızca bir karaciğer lobu tedavi edilir. Bu nedenle, karaciğerinizin her iki lobunda da tümör varsa ikinci bir tedavi gerekebilir.

Hazırlık ve Ön Planlama Anjiogramı:

Sizi tedaviye hazırlamanın ilk adımıdır (bu radyasyon tedavisi değildir). Anjiyografi , Radyoembolizasyon için aday olup olmadığınızın belirlenmesine yardımcı olur. Adaysanız, 2 hafta sonra radyasyon tedaviniz için geri gelmeniz gerekir. Prosedürün gerçekleştirileceği odaya girdikten sonra aşağıdaki adımlar meydana gelir:

1- Gevşemenize yardımcı olmak için ağrı kesici ve bir sakinleştirici verilir.

2- Bir kateter takmak için üst bacağınızın bir bölgesine kalem ucu büyüklüğünde küçük bir kesi yapılacaktır.

3- Bir kateter, femoral arter üzerinden karaciğerinizin hepatik arterine yönlendirilir.

4- Görüntülerden:  

a) Tümörünüzü besliyor olabilecek kan damarlarının saptanması için karaciğerinizin arterlerinin haritasının çıkarılması. 

b) Mide veya bağırsaklarınıza giden küçük kan damarlarına olasılıkla spiraller takılması. Bu, radyoaktif  mikroküreciklerin midenize ulaşarak bir ülsere neden olmasını önleyen basit bir prosedürdür. Her hastada prosedürün bu kısmı gerekmez. 

c) Son olarak, bazı tanısal görüntüleme kürecikleri karaciğerinize enjekte edilir. Bu tanısal görüntüleme kürecikleri,   yitrium-90 mikrokürecikleri ile benzer boyutta zararsız proteinlerden oluşup tedavi eden doktora karaciğerinizdeki kan akımı ile ilgili bilgi verecektir. Bu tanısal görüntüleme küreciklerini kullanarak doktorunuz  radyoaktif mikrokürelerin  karaciğerinizde kalmasını ve yan etkilere neden olabileceğinden diğer organlara gitmemesini sağlayabilecektir. Bu, güvenlilik taraması olarak adlandırılabilir. Kateterin yerleştirildiği yerde küçük bir morluk veya bilye büyüklüğünde yumru olabilir. Burada herhangi bir kanama veya ek şişkinlik fark ederseniz doktorunuza bildirmelisiniz. Anjiyografi yaklaşık 2 saat sürer. Bunun ardından tanısal görüntüleme küreciklerinin konumunu görmek amacıyla yapılacak bir tarama için Nükleer Tıp Departmanına aktarılacaksınız. Bu işlem yaklaşık 2 saat sürer. Nükleer Tıp taramanızın ardından tipik olarak taburcu edilirsiniz.

Taburcu Etme Talimatları

Taburcu edildiğiniz zamanlarda aktivitenizi kısıtlayın:

• Sonraki 3 gün boyunca hiçbir fiziksel egzersiz yapmayın ve 4.5 kilodan fazla ağırlık kaldırmayın.

• Prosedürden sonraki 24 saat araba kullanmayın.

• Testten 24 saat sonra diğer tüm günlük aktivitelere devam edebilirsiniz.

• Sonraki 24 saat içinde en az 6-8 bardak su (250 mL ) içmelisiniz. Su, ön planlama anjiyogramı sırasında kullanılan boyanın temizlenmesine yardımcı olur.

Tipik olarak tedavi gününüz, ön planlama anjiogramınızdan sonraki 1-2 hafta içinde olacaktır. Gece hastanede kalmanız istenebilir. Tedavi bir anjiyogram daha gerektirir ve tedavi günü veya tedaviden sonraki gün Nükleer Tıp Departmanında bir tarama daha olabilirsiniz.

Radyoembolizasyon tedavisi nasıl olacak?

Prosedürün gerçekleştirileceği odaya alındıktan sonra aşağıdaki adımlar meydana gelir:

1- Topikal uyuşturucu ajanlar, üst bacağınızın bir bölgesine uygulanır, küçük bir kesi gerçekleştirilir ve kateter femoral arterinize yerleştirilir. Kateter hepatik artere yönlendirilir.

2- Radyoembolizan ajan infüze edilir, kan akımı mikroküreleri hedeflenen tümöre taşır ve cam taneciklerden radyasyon yayılır. Mikroküre infüzyonu birkaç dakika sürer ancak kateter yerleştirme süresinden dolayı tipik olarak 1–1.5 saat kadar odada bulunursunuz. Kateter çıkarılır ve yaklaşık 2–6 saat uyanma odasına veya Nükleer Tıp Departmanına alınırsınız ve gece hastanede kalabilirsiniz. Gevşemenize yardımcı olmak için ağrı kesici ve bir sakinleştirici verilir. Uykulu olur ancak isterseniz doktorunuz ve ekiple iletişim kurabilirsiniz.

Kesik yeri ön planlama anjiogramından farklı mı olacak?

Kateter yerleştirme prosedürü, hem mikroküre infüzyonu hem de ön planlama anjiogramı için aynıdır.

İşlem öncesi yada sonrası reçeteli ilaçlar kullanımı olacak mı?

Tedavi gününde size aşağıdaki reçeteli ilaçlar verilebilir:

• Sakinleştirici ve ağrı kesici ilaç.

• Düşük dozlu bir steroid (örn. Medrol doz paketi) bitkinlikle mücadele etmek için verilir.

• Midenizi korumak için anti-ülser ilacı verilir.

• Enfeksiyon potansiyelini azaltmak için 5 gün boyunca alınacak bir antibiyotik. Her hastada ilaç gerekli değildir. Taburcu edilmeden önce tüm reçeteleriniz sizinle görüşülecektir. Lütfen ilaçlarınızı reçete edildiği şekilde kullanın. Tedavi gününde, planlanmış takip randevularınız, reçeteleriniz ve acil durum telefon numaraları gibi unsurları içeren bir bilgi paketi ile taburcu edilebilirsiniz. Bunları takip randevularınıza gelirken yanınızda getirmeniz gerekebileceğinden lütfen bunları güvenli bir yerde saklayın.

Tedavi Sonrası Taburcu Etme Talimatları:

Taburcu etme talimatları, ön planlama anjiyogramına benzer olacaktır. Dikkate alınacak herhangi ek unsurlar konusunda tedavi ekibi tarafından bilgi verilebilir.

Tedaviden sonra eve döndüğümde farklı şekilde yapmam gereken bir şey var mı?

Her tür cerrahi prosedürden sonra olduğu gibi taburcu edildiğiniz gün  aktivitenizi kısıtlayın. Sonraki 3 gün boyunca hiçbir fiziksel egzersiz yapmamalı ve 4.5 kilodan  fazla ağırlık kaldırmamalısınız ancak tedaviden 24 saat sonra diğer tüm günlük aktivitelere devam edebilirsiniz.

Radyasyon Emniyet Önlemleri Varmıdır?

Radyasyon emniyeti, radyoembolizasyon tedavisi sonrası hastaneden taburcu edilen çoğu hasta için doğal bir endişedir ancak herhangi bir özel güvenlik önlemi gerekmemektedir. Hastaneden çıkan hastaların çevrelerindeki kişiler için tehlike oluşturmadığı ortaya konmuştur; vücutlarının dışındaki radyasyon alanı, bir radyasyon emniyet sorunu olarak değerlendirilmeyecek şekilde yeterince düşüktür. Önlem olarak, çoğu hastanenin önerilen kılavuz ilkeler mahiyetinde genel kuralları vardır. Hastaneden çıktığınızda bu önlemlerle ilgili daha fazla bilgi verilecektir.

Ne zaman işe dönebilirim?

Her hastanın farklı iyileşme gereksinimleri vardır. Genel olarak prosedürden önce hiçbir semptomu olmayan hastalar daha çabuk iyileşir. Fiziksel egzersiz ve ağırlık kaldırmanın dikkate alınması gerektiğinden işe dönmeden önce yaptığınız işin türü de dikkate alınmalıdır. Herhangi bir sorunuz varsa doktorunuza danışın.

Ne tür yan etkiler yaşayabilirim?

Radyoembolizasyon tedavisinden sonraki tipik yan etkiler hafif ila orta şiddettedir.

Bunlara karın/mide ağrısı, bulantı, kusma, ateş veya bitkinlik dahil olabilir ve genellikle 48 saat içinde geçer. Bu belirti ve semptomlar 7–10 günden fazla sürerse doktorunuza bildirin. Bu yan etkileri en aza indirmek için tedavinizle birlikte ek ilaç verilebilir.

Radyoaktif  mikroküreler  karaciğer dokusunu etkileyen radyasyon yayar. Dolayısıyla, doktorunuz karaciğer fonksiyonunu izlemek ve meydana gelebilecek potansiyel riskleri saptamak için rutin olarak kanınızı test edecektir. Nadir olarak ölüme yol açabilecek olan karaciğer fonksiyon kaybı olabilir. Birçok yan etki tedavinin verilmesinden kısa bir süre sonra ortadan kalkar. Diğer yan etkiler daha uzun sürebilir veya kalıcı hale gelebilir. Güvenlilik taramasından sonra dahi mikrokürelerin  akciğerlerinize ve/veya sindirim kanalınıza verilmesi ve aşağıdakilerle sonuçlanmasına yönelik küçük bir risk vardır:

• Şişme, yara veya nefes darlığı içerebilecek akciğer hasarı.

• Gastrointestinal kanalın tahrişi, bu nedenle oluşabilecek kronik ağrı, bulantı, kusma, ülserler, kanama veya pankreatit (pankreasın şişmesi). Her tür tedavide olabileceği üzere, nadir, ciddi yan etkiler  eydana gelebilir ve her hasta farklı olduğundan doktorunuz yaşayabileceğiniz olası yan etkileri en iyi şekilde açıklayabilir.

Bir yan etki yaşarsam ne yapmalıyım?

Bir yan etki yaşarsanız doktorunuz veya hemşirenizle temasa geçmeniz önemlidir. Doktorunuz rahatsızlığı hafifletmek için ilaç reçete edebilir. Yan etkilerin yaşamı tehdit edici hale gelmesi nadir olmakla birlikte herhangi bir yan etki ile karşılaştığınız anda doktorunuza bildirmeniz önemlidir.

Radyoembolizasyon tedavisi sonrası nasıl takip edileceğim ?

• Doktorunuz, prosedürün ardından kendinizi nasıl hissettiğiniz değerlendirmek amacıyla tedavinizden 2 hafta sonra sizi takip edebilir.

• Tedavinizden yaklaşık 4 hafta sonra gerekiyorsa tekrar BT/MRI veya PET taraması ve kan testleri için hastaneye geri gideceksiniz. Ardından taramalarınızı ve kan testlerinizi incelemek için doktorunuzla birinci ay tedavi sonrası görüşmeniz olacaktır.

• Birinci ay takip randevunuzda tipik olarak ikinci bir tedaviye ihtiyacınız olup olmadığına karar verilecektir. Radyoembolizasyon tedavisinin güvenliliğinin en yüksek seviyede olmasını sağlamak için bir seferde yalnızca bir karaciğer lobunun tedavi edilmesini önerilir. Bu nedenle, karaciğerinizin her iki lobunda da tümör varsa ikinci bir tedavi gerekebilir.  

• Doktorunuz veya hemşireniz, size özel takip randevuları veya rutin izleme ile ilgili bilgi verecektir. Bunlar tipik olarak 3 aylık aralıklarla gerçekleşecektir.

Radyoaktif partiküllerin diğer etkileşimleri

 Uluslararası sınırlardan geçerek seyahat edeceğinizi öngörüyorsanız,  radyoembolizasyon tedaviniz sonucunda güvenlik tarama cihazları düşük  seviyelerde radyasyon saptayabilir. Doktorunuz şartları açıklayan bir mektup verebilir, bu mektup talep üzerine temin edilir. Radyoaktif mikrokürelerin radyoaktivitesi zaman içinde azalmaya devam etmekle beraber, karaciğer dokusunda kalıcı olarak implante kalacaktır. Ameliyat sırasında veya kremasyon düşünülüyorsa karaciğer dokusu için özel uygulama gerekebilir.

Sonuç olarak :

  “Karaciğer kanseriniz var ” sözünü ilk duyuşunuz yaşamınızı değiştiren bir deneyim olabilir ve bir dizi duyguyu tetikleyebilir. Kendiniz veya bir yakınınız için tedavi seçeneklerini araştırmaya zaman harcayarak, kişisel gereksinimlerinize göre bugün itibariyle var olan en iyi bakımı almanızı sağlarsınız. Radyoembolizasyon ile ilgili sunulan bilgileri faydalı bulduğunuzu umarız. Herhangi bir sorunuz varsa lütfen doktorunuzla temasa geçmekten çekinmeyin.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

67 yasında erkek hasta, kolon CA ve Karaciğer metastazları nedeniyle  radyoembolizasyon tedavisi görüyor. 

3 ay sonra kontrol filmleri ile karşılaştırıldığında bazı metastik lezyonların   gerilediği bazılarının ise kaybolduğu izleniyor.